Materia martwa rywalizuje z materią żywą

Słusznie też na jednym wykładzie plenarnym na Zjeździe Chemików we Wrocławiu, w ubiegłym roku zostało wypowiedziane zdanie że czas już mówić o socjologii pierwiastków. Od tego czasu rozwijają się w poznańskiej pracowni badania nad pierwiastkami śladowymi i ich działaniem katalitycznym, nad którymi to zagadnieniami pracuje zespól starszych i młodszych sił naukowych. Ostatnio, jako pierwiastki śladowe zostały zbadane oprócz żelaza również miedź, magnez i mangan. W tej chwili jedna z dyplomantek ukończyła swe badania nad utlenianiem soku buraczanego i stwierdziła w wyniku swych doświadczeń, że jeszcze IG-8 mg (jedna miliardowa część miligrama) miedzi w towarzystwie żelaza przyśpiesza tę reakcję. Doświadczenie to jest może o tyle ciekawe, że utlenianie (odbarwienie) czerwonego soku buraczanego w tych warunkach przebiega skuteczniej niż w żywym ustroju, który zresztą w pełni korzysta z różnych pierwiastków śladowych i pod tym względem ma określone wymagania. Należy wspomnieć, że w mleczu pacierzowym znajdują się ślady ołowiu, a w wątrobie ślady miedzi. Bez śladów tych i wielu innych pierwiastków, życie ludzkie byłoby niemożliwe, zwłaszcza bez śladów żelaza, które poza wieloma innymi jeszcze czynnikami są nam potrzebne przy oddychaniu Roślina z braku śladów magnezu nie potrafiłaby wytworzyć chlorofilu (zielonego barwnika roślinnego), który powstaje na świetle i jako katalizator umożliwia roślinie pobieranie (asymilację) dwutlenku węgla z powietrza, który następnie w organizmie roślinnym przekształca się w skomplikowanej, w szczegółach dotąd nie wyjaśnionej reakcji na węglowodany, jak cukier i skrobię, bez której odżywianie człowieka stanęłoby pod znakiem zapytania. Działanie pierwiastków śladowych jest więc wszechstronne i różnorodne, czego dowodem są również następne przykłady. Gdyby w glebie nie było np. śladów boru, roślina nie rozwinęłaby dobrego kwiecia i owocu. W normalnej wodzie do picia powinny się znajdować ślady związków fluoru w rozcieńczeniu jak 1 : 1 000 000, które zapobiegają próchnicy zębów. Powyższe fakty dowodzą ponad wszelką wątpliwość, że ślady różnych pierwiastków nie tylko regulują wspaniałomyślnie nasze życie lecz osiągają, mimo minimalnych stężeń, niebywałe efekty w żywych ustrojach. Niemniej jednak i w układach martwych, jak to wynika z poprzednich przykładów, ślady pierwiastków mogą być bardzo czynne o ile są one zespołowo zorganizowane. Tak długo jednak, jak nie znamy odpowiednich zespołów, ślady poszczególnych pierwiastków pozostają jakby w ukryciu, gdyż często nawet nie podobna ujawnić ich egzystencji, zważywszy trudności, jakie wynikają z oznaczania analitycznego tak minimalnych ilości. Zastrzeżenia te nie przeciwstawiają się oczywiście faktowi, że ogólnie biorąc materia martwa jest bardzo czynna i kryje w sobie duże zasoby energii, którą trzeba tylko umieć wyzwolić. A jeśli korzysta się ze sztuki eks-perymentatorskiej stworzenia odpowiednich zespołów pierwiastków, wówczas materia martwa staje się tak czynna jak żywa Nawet wśród takich substancji jak minerały znaleziono liczne katalizatory wywołujące różne reakcje utlenienia, jak tego dowodzą prace wykonane w Zakładzie Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu Poznańskiego Katalizatory tego typu są bardziej rozpowszechnione, niż to się na ogół wydaje. Wśród nich występują często substancje pospolite, które można prawie wszędzie znaleźć. Należy tylko umieć pobudzić ich zdolności katalityczne i energetyczne. Podobnie człowiekowi należy stworzyć odpowiednie warunki i dostarczyć mu odpowiednich narzędzi, wówczas wydajność pracy będzie bez porównania większa. Pospolite katalizatory działają na ogół słabo, niekiedy trudno rozpoznać, że takimi są. Jest rzeczą i umiejętnością eksperymentatora znaleźć i stworzyć takie środowisko, które byłoby podatne na wywołanie przez katalizatory odpowiednich reakcji. Każda reakcja katalityczna powinna przebiegać przez nieskończony czas, tzn. powinna się stale powtarzać, w wyniku czego mogą się przekształcić nieograniczone ilości substancji podlegających reakcji chemicznej, oczywiście tak długo, jak obecny jest katalizator i nie wyczerpane jest środowisko reagujące. Przez stworzenie odpowiednich warunków udało się wykazać eksperymentalnie, że katalizatory przyśpieszające reakcje utleniania znajdują się w’ wielu pospolitych materiałach użytkowych i technicznych, jak w nawozach sztucznych, materiałach budowlanych, w kamieniu kotłowym i wielu innych Ta okoliczność tłumaczy, że materiały te mogą ulec korozji, (zniszczeniu) lub też spowodować korozję innych materiałów, z którymi mają bliższy kontakt, podobnie jak zardzewiały gwóźdź, znajdujący się w drewnie, niszczy je (utlenia) w swym otoczeniu. Rdza jest bowiem dobrym katalizatorem, przyśpieszającym z tych samych powodów co wyżej dalsze rdzewienie (utlenianie) żelaza (przyśpieszenie autokatalityczne).